Programma Symposium
09:00 uur: Inloop
09:30 uur: Opening
09:45 uur: ‘Ik hou altijd alles in de gaten, is dat niet normaal dan?’
Ingrid Nissen en Stefanie Terpstra
10:45 uur: Pauze
11:05 uur: Verfilming van het lichaamsbewustzijn
Inouschka de Nooijer
11:35 uur: Mijn naam is haas
Judith Bruynzeels
12:35 uur: Lunch
13:35 uur: Traumasensitief werken met medisch personeel
Roos Steen
14:20 uur: De kracht van (zelf)regulatie in de praktijk
Puck van Groningen
15:20 uur: Pauze
15:40 uur: Tekenbewegingsmethode
Didi Overman en Philomeen Vernooij
16:40 uur: Vertaling van de dag
Peter Rombouts
17:00 uur: Afsluiting
17:15 uur: Borrel; met een hapje en een drankje
18:00 uur: EINDE
"Ik hou altijd alles in de gaten, is dat niet normaal dan?"
Stefanie Terpstra en Ingrid Nissen
Opzet en resultaat van de Module arousalregulatie, een lichaamsgerichte behandeling voor mensen met traumagerelateerde problematiek.
Hyper- en hypo-arousal klachten komen veel voor bij mensen met (complexe) PTSS. Deze klachten hinderen het dagelijks functioneren, beïnvloeden het therapieproces en worden na behandeling nog vaak gerapporteerd als restklacht. Wij hebben een lichaamsgerichte behandelmodule ontwikkeld met als doel meer grip op deze klachten te krijgen. Hierbij hebben we niet alleen gebruik gemaakt van wetenschappelijke kennis, maar ook van vakkennis en ervaringsdeskundigheid. Deze module is vervolgens geëvalueerd bij deelnemers die kampen met arousalklachten ten gevolge van vroegkinderlijk traumatisering. Er is hierbij onder meer is gekeken naar veranderingen in het dagelijks leven. In deze lezing bespreken we de werkzame ingrediënten op basis van de uitkomsten, de hobbels en uitdagingen.
Stefanie Terpstra is zzp-er als ervaringsdeskundigonderzoeker, cliëntenvertegenwoordiger en docent. Ze is voorzitter van Stichting Spotlight, belangenbehartiging voor en door getroffenen van georganiseerd geweld tegen kinderen. Daarnaast is ze vrijwilliger bij Caleidoscoop, de landelijke vereniging voor mensen met een dissociatieve stoornis, en bij Revief, lotgenotencontact voor mensen die als kind seksueel misbruikt zijn. Expert in ervaringsdeskundigheid.
Ingrid Nissen is werkzaam als onderzoeker bij het lectoraat Bewegen, Gezondheid en Welzijn, te Windesheim in Zwolle. Zij is ook werkzaam als Psychomotorisch en Sensorimotor Therapeut bij Psychotrauma centrum Heelzorg, te Zwolle, en gespecialiseerd in de behandeling van de gevolgen van vroegkinderlijke traumatisering bij volwassenen, met name complexe PTSS en dissociatieve stoornissen.
"Verfilming van het lichaamsbewustzijn"
Inouschka de Nooijer
Inouschka combineert haar achtergrond (kunstacademie) met haar ervaringskennis. Het resulteert erin dat zij telkens aan een ander project werkt waarbij de uitingsvorm ook wisselend is, afhankelijk wat in lijn is met het project waar ze aan werkt. Terugkerende elementen zijn het relationele, interactie tussen mensen en dialoog vastgelegd in film of verwerkt in een installatie. Meer specifiek gebruikt Inouschka de elementen van film zoals; geluid, script/tekst, (bewegend) beeld, licht en ondertiteling in wisselende samenstelling telkens op een andere manier gecombineerd.
Voor het symposium ga ik het proces van lichaamsbewustzijn verfilmen waarin mijn eigen ervaringen en die van lotgenoten/andere ervaringsdeskundige de inhoud vormen. De film zal een onderzoek zijn waarin het lichaam verkennend wordt als ook het lichaamsbewustzijn en de betekenis ervan. Dit zal zich langzaam ontvouwen om zo steeds meer vaste vorm te krijgen. Het zal zich niet laten verfilmen als een lineair proces maar zich veel meer presenteren als vicieuze cirkels met een langzame lijn omhoog. Dat ontmoeten wat ik tegenkom, telkens terugkerend op hetzelfde punt vanuit een ander perspectief, omdat het nooit zomaar ergens begint en tevens ook niet eindigt.
"Mijn naam is haas"
Judith Bruynzeels
Judith Bruynzeels is artistiek leider van Mijn naam is haas.
Vanuit Mijn naam is haas verbeeldt ze via kunst de complexe gevolgen van trauma, met name hoe dat van invloed in op het vertellen van verhalen. Praten helpt? Hoe dan?
Via poëzie, Hazenbijeenkomsten. Audio vertellingen en boeken opent ze de belevingswereld van iemand met trauma. Haar werk maakt het een fysieke ervaring voor het publiek, de lezer, de deelnemer. De ervaring die het werk oproept is de ingang tot een gesprek.
Judith neemt je mee in de wereld van Mijn naam is haas. Naast de theatrale lezing, kun je op eigen gelegenheid een deel van haar audiowerk beluisteren.
"Traumasensitief werken met medisch personeel"
Roos Steen
Roos Steen is auteur van ‘Tegelijkertijd hoe kanker me helpt bij het herstellen van Dis’ en ze blogt over wat ze in haar leven tegenkomt op het gebied van kanker, trauma en herstel op www.roosachtig.com. Rond haar dertigste krijgt ze de diagnose DIS, dan heeft ze al een lange periode van opnames en therapie achter de rug. Door intensieve traumatherapie gaat het steeds beter met haar en ziet ze mogelijkheden om voor het eerst te gaan werken. Roos vindt op hogeschool Windesheim een baan waar ze met haar opleiding Docent beeldende kunst en vormgeving én haar ervaringskennis aan de slag kan. Ze werkt als arts based researcher bij het lectoraat GGZ en Samenleving. Binnen het lectoraat wordt ze ook docent in de opleiding ‘ervaringsdeskundigheid bij zorgprofessionals.’
In 2021 krijgt ze de diagnose lymfeklierkanker, een langzaam groeiende maar ongeneeslijke vorm. Haar trauma’s hebben voor een deel met het ziekenhuis te maken. Het ondergaan van de onderzoeken wordt exposuretherapie voor haar. Zo helpt de kanker haar om trauma’s diepgaander te verwerken. Haar werk bij het lectoraat is helaas niet meer haalbaar, vanwege beperkte energie. Maar ze heeft een nieuwe missie gevonden: traumasensitief werken in medische setting onder de aandacht brengen.
Door haar boek en blog komt ze in gesprek met anderen die leven met de gevolgen van vroegkinderlijk trauma. Ze verzamelt verhalen over ervaringen met medische behandelingen. Dat is de basis voor een lijst met tips voor artsen over traumasensitief werken. Deze lijst groeit nog steeds.
Zowel haar eigen ervaringen als de overeenkomsten in de ervaringen van anderen vormen de basis dit symposium. Centraal daarin staat de vragen: Hoe is het om met een traumaverleden lichamelijke onderzoeken of behandelingen te krijgen? Wat kun je als patiënt zelf doen? En wat kunnen artsen daarin betekenen?
"De kracht van (zelf)regulatie in de praktijk"
Drs. Puck van Groningen
Personalia:
Drs. Puck van Groningen, Psycholoog NIP, Gecertificeerd Advanced Practitioner Sensorimotor Therapeut, Oplossingsgericht therapeut, Eigenaar van eerstelijns Instelling: Lichaamsgerichte Psychologen Praktijk Utrecht. Auteur van psycholoog en (zelf)regulatie.
Titel presentatie:
De kracht van (zelf)regulatie in de praktijk
Doel van de presentatie:
Aan het einde van de presentatie heb je inzicht in het hoe, waarom en wanneer een regulatie oefening een toegevoegde waarde kan hebben binnen het therapeutische proces. Na een korte theoretische inleiding ga je aan de hand van een aantal eenvoudige korte oefeningen ervaren welk effect deze eenvoudige oefeningen kunnen hebben.
Je hebt aan het einde van de presentatie een richtlijn over de samenhang tussen regulatie, trauma en vroeg trauma en je weet welke oefeningen je bij over- en overspanning kan gebruiken.
Je krijgt een indruk hoe je over- en onderspanning kan herkennen en wat je kan doen als beide tegelijk verschijnen in het lijf.
Je krijgt inzicht in hoe je deze verschijnselen kan benoemen tijdens gesprekken op een neutrale/ onderzoekende manier en hoe je het doen van een regulatie oefening kan voorstellen en uitvoeren. Door te oefenen met regulatie krijgt de cliënt zicht op welke trigger er voorafgaat aan bepaald gedrag en welke sensaties, emoties, gedrag en gedachten hierbij horen.
Omschrijving workshop:
De regulatie oefeningen uit de Sensorimotor Psychotherapie kan je inzetten binnen de bestaande kaders waar je mee (moet) werken.
De oefeningen van vandaag kan je na zelf oefenen langzaam aan gaan inzetten in gesprekken. De kennis en eigen ervaring met regulatie maken de uitleg van het hoe, waarom en wat van oefeningen aan de cliënt gemakkelijker. Voor het doen van een regulatie oefening is het belangrijk dat je duidelijk bent. Regulatie oefeningen zijn voor de cliënt waarschijnlijk nieuw terrein. Je hebt de toestemming van de cliënt nodig, (informed consent) om samen regulatie oefeningen uit te voeren. Hierdoor kan mogelijke weerstand plaatsmaken voor nieuwsgierig onderzoek. De cliënt weet wat er ongeveer verwacht wordt en waarom jullie een oefening gaan doen. Er ontstaat ruimte om te kijken wat het kan opleveren op dit moment in het gesprek, of gekoppeld aan de hulpvraag. Er ontstaat een veilige situatie om samen te oefenen wat het effect van een regulatie oefening is waardoor patronen, houding, gedachten, sensaties en emoties met meer rust kunnen worden onderzocht. Leg je niet goed van tevoren uit wat de cliënt kan verwachten, is de kans op succes minder.
Een leuk bijeffect is, dat elke keer wanneer je samen tijdens een gesprek een regulatie oefening doet, jij jezelf ook mee reguleert. Zelf had ik het idee dat ik prima in staat was om mijzelf te reguleren tot ik merkte dat ik na het samen doen van een oefening ongemerkt wat spanning had opgebouwd. Zo kreeg ik voor mezelf meer inzicht in hoe subtiel spanning zich door de dag kan opbouwen. Mee reguleren is dus ook voor de therapeut heel prettig en verfrissend. Je ondersteunt zo per ongeluk je eigen mindfulness.
Reguleren ondersteunt zo ook co-regulatie in de gesprekken en kan zo bijdragen aan het voorkomen of vertragen van therapeutic strain. Overdracht en tegenoverdracht worden door regulatie oefeningen vertraagd, of sneller herkent waardoor de mindfulness in de behandelkamer meer aanwezig is of sneller en gemakkelijker hersteld kan worden. Dit geeft veiligheid en vertrouwen waardoor de cliënt zich kwetsbaarder kan opstellen zodat cliënt en therapeut meer uit de behandeling kunnen halen
Voor we beginnen met regulatie oefeningen vertel ik kort wat over de theorie achter het af en aanschakelen van ons brein. Vanuit de evolutie kunnen we heel snel reageren op gevaar. Het terugschakelen gaat niet altijd vanzelf. Zo kunnen mensen onnodig lang in overlevingsmechanismen blijven hangen. Vanuit een overlevingsstrategie is het lastig compassievol te luisteren naar de ander.
Het verwerken van (vroeg)trauma kan ook alleen als er voldoende regulatie is. Deze mate van regulatie is nodig om het onderscheid te maken tussen ‘ ik’ en de oude overlevingsrol/deel. Zo lang er fusie is, (samen vallen) met de oude rol/ overlevingspatroon, is er geen heling. Defusie/ ontmenging is wel een vereiste om veilig en effectief met vroeg trauma te werken.
Literatuurlijst:
Janina Fisher; Innerlijke zelfvervreemding
Judith Hermans: Trauma en herstel
Peter Levine: De tijger ontwaakt
Puck van Groningen: Psycholoog en (zelf)regulatie
Nelleke Nicolai: Emotieregulatie
"Tekenbewegingsmethode"
Didi Overman en Philomeen Vernooij
WAT IS TBM
De tekenbewegingsmethode (TBM) is gericht op het ontwikkelen van inzicht in het eigen functioneren, het verbeteren van de levenskwaliteit en het accepteren van wat niet te veranderen is. Er wordt gebruik gemaakt van beweging en beeldend materiaal om innerlijke processen op gang te brengen. Hierbij spelen lichaams- dynamiek, adembeweging, emoties, gedachten en beelden een belangrijke rol. TBM is een vorm van begeleid zelfonderzoek die zowel toepasbaar is binnen een therapeutische setting als in het kader van coaching en proces- begeleiding, bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs, werk en intermenselijke relaties.
Door het universele karakter van de oefeningen is TBM, in steeds wisselende vorm, voor een grote verscheidenheid aan doelgroepen toepasbaar, zowel in groepsverband als individueel.
De methode is gebaseerd op tien oervormen, waaruit de tekenbewegingsoefeningen voortkomen. Met deze oervormen kan, net als met de woorden in een taal, oneindig gevarieerd worden. De oefeningen zijn gericht op bewustwording van het lichaam en de adembeweging, versterking van concentratie en oordeelvrije zelfreflectie, intermenselijke vaardigheden en het hanteren van emoties en crises. De focus van de oefeningen ligt op de beleving in het hier en nu. TBM kan zowel als zelfstandige behandelvorm worden toegepast als in combinatie met andere vormen van therapie.
WAT IS EEN TEKENBEWEGING
Een tekenbeweging is een beweging die een teken voortbrengt. De beweging komt eerst. Het teken (de tekening) komt eruit voort en is de materiële verschijningsvorm van de beweging.
Wanneer het lichaam in beweging komt kan die beweging verlengd worden door middel van bijvoorbeeld een krijtje en vorm krijgen als een lijn op papier. Zo ontstaat de tekenbeweging. De interactie van beweging, materiaal en beeld brengt een verbinding tussen binnen- en buitenwereld teweeg. Het beeld is belangrijk voor de voortgang van de beweging.
Bewegingen veroorzaken gevoelens. Elke lijn is beweging en roept projecties op: eerst ervaar je niets, dan een beetje, vervolgens krijgt het gevoel meer gestalte en tenslotte kom je bij het onderliggende specifieke gevoel. Al bewegend kun je daar verbinding mee maken, het opnieuw beleven en het verwerken. De lijn wordt een extern spoor waarmee interne sporen bewerkt kunnen worden.
TRAINERS VOOR HET SYMPOSIUM
Didi Overman is beeldend kunstenaar, beeldend therapeut en grondlegger van TBM, samen met Lida Floor. In 2011 kwam het boek “In tekenbeweging zijn” uit, waarin TBM als methode beschreven wordt. De herziene versie kwam in 2023, op basis van meer dan tien jaar ervaring, ook van therapeuten in het werkveld. Inmiddels maakt TBM deel uit van het curriculum op de vaktherapeutische opleidingen. Inmiddels is TBM in Nederland en Vlaanderen wijd verbreid als therapievorm.
Didi en Lida geven ervaringsgerichte trainingen en studiedagen om therapeuten op te leiden. Verder bouwen zij aan een netwerk van professionals die intensief werken met TBM, waaronder Philomeen Vernooij.
Philomeen Vernooij is beeldend therapeut, zij is in 1993 afgestudeerd aan de Hogeschool Arnhem- Nijmegen en heeft sindsdien in verschillende GGZ instellingen gewerkt. Vanaf 2015 is ze werkzaam bij Care to Change in Hilversum waar ze zowel individuele als groepstherapieën geeft. Daarnaast heeft zij een eigen praktijk in Bussum. Philomeen heeft naast de basistraining TBM verschillende TBM verdiepingsstudiedagen gevolgd en maakt deel uit van de netwerkgroep voor TBM. Binnen haar werk zet ze TBM veelvuldig in en heeft ze brede ervaring opgebouwd in het toepassen van deze methode bij mensen met trauma gerelateerde problematiek.
"Vertaling van de dag"
Peter Rombouts
Peter Rombouts zal op eigenwijze teruggeven wat hij hoort en ziet. Als drievoudig wereldkampioen tango leerde hij de kracht van het woordeloze. Vervolgens heeft hij zijn werk gemaakt van de vraag hoe je aan het woordeloze toch woorden kan verbinden. Tijdens ons symposium is hij aanwezig en luistert hij naar de bijdragen van andere sprekers om vervolgens tussen de zinnen door te luisteren en aan het slot zijn vertaling van de dag te maken.
